در این نوشته در وبسایت آکادمی تخصصی مهندسی محیط زیست، ابوالفضل بشیری تلاش کرده است به مهم ترین مهارت ها و توانایی هایی که یک مهندسِ محیط زیست باید داشته باشد، بپردازد. حتما مهارت ها و توانمندی ها و نکات مهم دیگری نیز در این حوزه وجود دارد؛ موارد دیگر را شما در کامنت ها برایمان بنویسید و در این بحث مشارکت نمایید.

 یک مهندس محیط زیست چه توانایی ها و مهارت هایی باید داشته باشد ؟

متأسفانه در دهه های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور عزیزمان ایران با مشکلات متعدد محیط زیستی دست و پنجه نرم می کنند. از مهم ترین مشکلات و مسائل محیط زیستی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دسترسی به آب شرب سالم
• آلودگی هوا در کلان شهرها
• مواد زائد جامد و چالش های مدیریتی در بخش پسماند
• آلودگی آب های سطحی
• سموم دفع آفات گیاهی
• فرونشست زمین به دلیل افت تراز آب های زیرزمینی
• آلودگی خاک
• فرسایش خاک
• تخریب جنگل ها
• طوفان های گرد و غبار و ریزگردها
• تغییر اقلیم و گرمایش جهانی
• تهدید تنوع زیستی

مهندسی محیط زیست، علم و اصول مهندسی را به منظور حفاظت و استفاده بهینه از منابع طبیعی، مدیریت و کنترل آلودگی های محیط زیستی و بهبود کیفیت محیط زیست به کار می گیرد تا ضمن اینکه محیط زیست را از خطرات ناشی از تأثیرات نامطلوب فعالیت های انسانی حفظ کند، جمعیت های انسانی را نیز از آثار سوء عوامل محیطی مصون بدارد و کیفیت محیط زیست را برای سلامتی و رفاه بشر ارتقاء دهد.
بنابراین مهندسین محیط زیست، باید مهارت ها و توانایی های لازم در بخش های طراحي، مشاوره و نظارت برحسن اجراي پروژه‌هاي تخصصي در زمينه‌هاي مختلف مهندسي محيط زيست را داشته باشند و از نظر پژوهشی و تحقیقاتی نیز چنان توانمند باشند که بتوانند برای حل و فصل و مدیریت مشکلات و چالش های محیط زیستی با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، راه حل های علمی، عملی و قابل اجرا ارائه نمایند و بدین ترتیب بتوانند به مدیران، تصمیم گیران و سیاستگذاران در اتخاذ تصمیم های صحیح و دقیق کمک کنند.

در ادامه این نوشته به برخی از مهم ترین توانایی ها و مهارت هایی که یک مهندس محیط زیست باید از آن برخوردار باشد، اشاره می کنیم. قبل از آن باید یادآور شویم که این مطالب علاوه بر مهندسین محیط زیست، برای تمام افرادی که در رشته های زیر مشغول به تحصیل یا فارغ التحصیل شده اند بسیار کمک کننده و راهگشا می باشد.

• مهندسی محیط زیست گرایش های منابع آب، آب و فاضلاب، مواد زائد جامد، آلودگی هوا
• مهندسی عمران گرایش مهندسی محیط زیست
• علوم و مهندسی محیط زیست(گرایش های مختلف)
• مهندسی سواحل
• علوم و مهندسی آب
• مهندسی کشاورزی گرایش آبیاری و زهکشی
• سایر رشته های مرتبط و نزدیک به حوزه مهندسی محیط زیست

یادگیری عمیق اصول و مفاهیم پایه در رشته مورد نظر
اصول اولیه سنگ بناهای دانش هستند و اگر آن ها را به درستی درک کنیم، می توانیم صدها بار ازشان استفاده کنیم. با آموختن اصول بنیادین یک رشته، می توانیم به سادگی این آموخته ها را به شیوه های مختلف، به کار گیریم. به عنوان مثال کسی که دانشجو یا دانش آموخته رشته مهندسی محیط زیست گرایش منابع آب می باشد، باید به مباحث مربوط به مدیریت کیفیت آب های سطحی و زیرزمینی که جزء اصول و مبانی اولیه این حوزه هستند، مسلط باشد.

داشتن روحیه ای فعال و پویا
یک مهندس محیط زیست باید به معنای واقعی دوستدار طبیعت باشد و برای بهبود و افزایش کیفیت محیط زندگی خود و دیگران تلاش نماید. به یک معنا در زمینه محیط زیست، یک علاقمند و دغدغه مندِ واقعی باشد و دلش برای جنگل،دریا، کویر، کوه، رودخانه، تالاب و… بتپد.

تسلط به نرم افزارهای پایه
یک مهندس محیط زیست باید به نرم افزارهای پایه رشته خود که در پروژه های مختلف، جزء ابزار اصلی کارش می باشد، مسلط باشد. از مهمترین نرم افزارهای پایه می توان به ArcGIS، AutoCAD، Microsoft Office  اشاره کرد.

تسلط به نرم افزارهای تخصصی حوزه کاری یا پژوهشی
انتظار می رود کسی که در حوزه مهندسی محیط زیست فعالیت می کند، متناسب با حوزه کاری خود حداقل به دو یا سه نرم افزار مرتبط در آن زمینه مسلط باشد.
مثلا کسی که در حوزه شبیه سازی و مدیریت کمی و کیفی آب های سطحی فعالیت می کند، نیاز به تسلط به نرم افزارهایی مانند HEC-HMS، Qual2kw و HEC-RAS را دارد. یا فردی که در زمینه شبیه سازی کیفیت و پخش آلودگی در هوا فعالیت می کند باید به مدلی مثل AERMOD مسلط باشد؛ یا شخصی که در حوزه آب و فاضلاب، در زمینه هایی مثل طراحی شبکه های آبرسانی شهری و طراحی و آنالیز سیستم های جمع آوری فاضلاب فعال است، باید به نرم افزارهایی نظیر WaterGEMS و SewerGEMS مسلط باشد.

داشتن مهارت های نرم(Soft Skills)
علاوه بر توانایی های فنی، داشتن مهارت های نرم در هر محیط کاری بسیار حائز اهمیت است. این موضوع برای کسانی که در حوزه محیط زیست فعالیت می کنند، اهمیت بسیار زیادی دارد چون در اغلب پروژه ها در موقعیت های مختلف، با افراد زیادی باید در تعامل باشند و با چالش های زیادی روبرو خواهند شد. برخی از مهمترین مهارت های نرم که برخورداری از آن ها به یک مهندس محیط زیست در عرصه های مختلف، بسیار کمک می کند، عبارتند از:

• برقراری ارتباط موثر
• روحیه کار تیمی و گروهی
• مهارت حل مسأله
• سازگاری و انعطاف پذیری
• مدیریت زمان
• اعتماد سازی
• مهارت مذاکره
• تصمیم گیری
• حل تعارض
• تفکر انتقادی

آشنایی با آیین نامه ها، استانداردها، قوانین و مقررات تدوین شده توسط سازمان های مرجع
یک مهندس محیط زیست باید در حوزه فعالیت خود، با آیین نامه ها، استانداردها و قوانینی که سازمان های مرجع و معتبر نظیر سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، وزارت نیرو، سازمان بهداشت جهانی، آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا، سازمان زمین شناسی ایالات متحده آمریکا و… آشنا باشد تا در صورت لزوم به این آیین نامه ها و استانداردها رجوع نماید.

توانایی تحلیل و ارزیابی آثار محیط زیستی پروژه ها و فعالیت های انسانی
یک مهندس محیط زیست به مرور زمان، با افزایش دانش و کسب تجربه باید توانایی هایی زیر را داشته باشد:

• تحلیل آلاینده ها
• تشخیص منابع آلودگی
• محاسبه میزان بار آلودگی وارد شده به محیط
• آثار کوتاه مدت و درازمدت آلاینده ها در محیط های مختلف
• روش های مدیریت و کنترل آلودگی

حالا نوبت شماست که به ما کمک کنید و در کامنت ها به سایر مهارت ها و توانمندی های شخصی که در حوزه مهندسی محیط زیست فعالیت می کند، اشاره کنید. نظرات ارزشمند شما تکمیل کننده این مقاله خواهد بود.

                                                                                  ابوالفضل بشیری
                                                                                                  مدیر وبسایت آکادمی تخصصی مهندسی محیط زیست